Büyük şehirlerimizdeki sokaklarda, işyeri isimleri, ilan ve tabelaların, günlük konuşmalarımızdaki bir çok kelimenin yabancı kelime ve deyimler olduğunu her fırsatta dile getiriyoruz. Ankara’daki büyük   Alış Veriş Merkezi (AVM)  isimleri, Galeria, Arcadium, A city Outlet, Gros Market, Optimum, NATA Vega, Next Level, Mine Sera,  Kent Park, Armada, Real, Makro ve Gordion şeklindedir. Türkçe sandığımız, motor, elektrik, otomobil, ekonomi, politika, finans, bulvar, transfer, doktor, grup, panel, kanal, radyo,  film, sinema, tren, tramvay,  damper, blok, site gibi kelimelerin yanına, fastfood, bazaar, sale, chery, rent a car, restoran, cafe, internet, irite etmek gibi yenileri eklenmektedir. Ankara’da süratle çoğalan ve gelişen pahalı  binaların tamamına yakının ismi (West Gate, Marriot, Premium, Via Tower, Tim Towers, Platin Tower, İncek Life gibi ) yabancı kelimelerden oluşmaktadır. Önceki yazılarımda da belirttiğim üzere, Ankara’daki  Ankamall (Etiler/ Ankaralı Ankamal olarak söylüyor)  AVM’sinin uzun bir koridorunda yer alan mağazalar, Greyder, herry, journey, ramsey,  rodiwood, quicksilver, loft, ltb, red apple, chima, xside, centone, levi’s store ve collezione şeklindeydi. Koridorun sonundaki dükkanın adı da Hotic olup, hangi dilden olduğunu bilememiştik. Geçen yıl, resmi bir kurumun çay salonunun isminin “cafeterya”  olduğunu görünce görevlilerle görüşmüş ve bu kelimenin yabancı dille başlayacaksa sonuna kadar öyle devam etmesi veya Türkçe söylemle “kafeterya” şeklinde değiştirilmesini teklif etmiştim. Aslında, hek iki kelimede yabancı, fakat, kelimenin İngilizce başlaması ve Türkçe sonuçlanması garip bir durum. Sonraki günlerde, bu salon tabelasının “ Çay Salonu” olarak değiştiğini gördüm.

Geçen yıllarda,  Konya’da düzenlenen bir toplantıya konuşmacı olarak katılan bir inkarcı   “ Dil Bayramı olarak kutlanan Türkçe Ferman sanıldığı gibi Karamanoğlu Mehmet Bey’e ait değildir. Bu ferman, Türk olmayan bir kişi tarafından Mehmet Bey ile alay etmek için söylenmiştir “ dedi ve resimleriyle birlikte medya da yayınlanmıştı. Bu haber üzerine bir kaç telin yazısı yayınlandı. Bizim de yayınladığımız karşı yazıya hiçbir yorum gelmemişti. Milli değerlerimiz ve varlıklarımız elimizden bir bir alınarak “yalan, yok, yaşanmadı, gereksiz “ gibi iftiralara maruz bırakılırken, yatırılmış olduğumuz derin uykudan ne zaman uyanacağımız bilinmemektedir. Yazar Turgut ÖZBAY tarafından yazılan ve Ankara Ticaret Odası yayınlarında yer alan İşte Türkiye Gerçekleri, isimli kitapta (Ocak -2003, Ankara basımı, sayfa.171..) “ yanlı, maksatlı, yalan bilgiler, yönlendirme ve şartlandırmalarla, Türk Milleti’nin dikkati dağıtılmış, Millet şaşırtılmıştır. Türk Milleti hafıza kaybına uğratılmış, beyinler yıkanmıştır. Sonuçta, insanların Milletine ve Devletine olan güveni azaltılmıştır, Milli kültürümüzden uzaklaşmak ve Milleti küçümseme gayretleri, devletimizin (Cumhuriyet) kuruluş felsefesinden uzaklaşmaktır” şeklindeki görüşler yer almıştır. Ulu Önder Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından kurulmuş olan, Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu, bu olumsuzlukları önlemek, Türk Dili ve Tarihini, sonuçta, Türk Kültürünü yüceltmeyi hedefler. Günümüz dünyasının ünlü siyaset bilimcisi Huntington, “geleceğin dünyasında, uyuşmazlıkların ve çatışmaların nedeni, ideolojik ve ekonomik değil, kültürel olacaktır” demektedir.

Bir dilin, insanlar için önemi, konuşacak dil olmadığı veya dili konuşacak başka bir insan olmadığı zaman anlaşılacaktır. Teksas (ABD)’de bulunduğum sırada, eğitim kurumunun içindeki banka şubesine gittiğimde, Türk olduğumu anlayan müdürün, Türkçe olarak “Bayım hoş geldiniz, nasılsınız?” dediğinde, şaşkınlık ve  mutluluk  içinde kalmıştım. Müdür Adana ABD üssü içindeki aynı bankanın şubesinde görev yaptığından Türkçe biliyordu. Kanada görevinde, yanıma gelen Yunanlı Prof’un Türkçe olarak “ merhaba komşu”  demesi de, Paris hava alanında bindiğimiz taksi şoförünün Türkçe olarak “ abi nereye?” demesi de, İsrail’de rehber olarak görevlendirilen bayanın “hoş geldniz, ben Bahar, Şişli doğumluyom, evlenip buraya geldim, sizinle, İngilizce değil, Türkçe konuşmak istiyorum”  diyer söze başlaması da mutluluk vericiydi. Yunanlı bilim adamı, 1958 yılında İstanbul’dan Yunanistana göç eden bir alinenin üyesiydi ve Türkçe konuşabiliyordu. Paris’deki taksi soförü de Kazak bir ailenin oğlu olarak önce İstanbul, sonra Paris’e göç etmişti.  Dünyada 27 alfabe olduğu ve bu alfabelere sahip olan milletlerin dilleriyle övündüklerini biliyoruz. Yer yüzünde kaybolmaya başlamış ve  15-20 kişi tarafından konuşulan dillerin bile yaşatılmaya çalışılması yanında, zenginliği, yaygınlığı ve bileni-konuşanı yönünden dünyanın başta gelen dilleri arasında sayılan TÜRKÇE‘nin bu denli ihmal edilip saldırıya maruz bırakılması ibret alınacak bir olaydır. Halen yayın yapan bir çok radyo ve televizyon kanalında Türkçe geri plana itilmekte, yabancı diller ön plana çıkarılmaktadır. Osmanlıca olarak bilinen karma konuşma biçiminin okullarda okutulmasını savunanlar ve bu konuda kanun teklifi hazırlayanlar bile vardır. Uzun yıllar önce filimlerdeki konuşmalarda kullanılan yeşşe, nayır, nolamaz, gibi  kelimeler ile dolmuş bilekçilerinin “ var mı inecek?” şeklindeki sözlerinin dilimize yakışmadığı tartışılırdı.

Dilimizin kullanılmasında bir çok hata yapılmaktadır. İmla kuralları hiçe sayılmakta, hatalardan dönülmesi ve doğru kullanım için garet  gösterilmemektedir. En basit hatalardan öernekler, yalnız, yerine yalnız, yalnış değil yanlış, çünki değil çünkü, herkez değil, herkes, meyva değil, meyve, mayış değil maaş, makine değil, makine, sarımsak değil, sarımsak, kaparo değil, kaparo, acenta değil acente gibi. Bu hatalı kullanımlara, bir biriyle karıştırılan kelimelerin çokluğu da eklenmelidir.  Tabii – tabi, tahrifat-tahribat, taktir-takdir, teamül-temayül, tefriş etmek-teşrif ertmek, tehdit etmek-tahdit etmek, tellal-tellak, zede-zade, nüfus-nüfuz, muhabere-muharebe, mahsur- mahzur, irtica-iltica, delalat-dalalet, dansör-dansöz, etkin-etken gibi.

Türkiye Cumhuriyetinin resmi dili ve Türk Milletinin ana dili Türkçedir. Şairin dediği gibi, Türkçemiz, bizim ses bayrağımız, güç kaynağımızdır. Medyada, sporda, günlük yaşantımızda, yazılarımızda  sıklıkla kullandığımız yabancı kelimelerin bilinen ve kullanımı-anlaşılması çok kolay olan Türkçe karşılıklarını kullanmaya özen göstermeliyiz. Yabancı kelimeler ve karşılıklarına örnek olarak seçtiklerimize bir göz atalım. Adapte olmak-uyum sağlamak, ağresif-saldırgan, bariye-engel, bodyguard –yakın koruma, check etmek- kontrol etmek, cv-özgeçmiş, data-veri, bilgi, deoar –çıkış, departman-bölüm,dizayn-tasarım, doküman-belge, enformasyon-bilgilendirme,  feedback-geri besleme, finish-bitiş, full-tam, illegal-kanunsuz, izolasyon-yalıtım, jenerasyon-nesil, komünikasyon-iletişim, konsensüs-uslaşım, kriter-ölçüt, libero-son adam,  monoton-tek düze, partner-eş, revize etmek-yenilemek,reel-gerçek, show- gösteri, skor-sonuç, star-yıldız, trend-eğilim,versiyon-sürüm, mesaj-ileti, editör-yayımcı, final four- son dörtlü, hiperaktif- aşırı hareketli, hırçın, adaptasyon-uyum, alakart-seçmeli yemek, adisyon-hesap, ambiyans-çevre, ortam, hava, by-pas – devre dışı, bilboard- ilan tahtası, brifing- bilgilendirme, center-merkez, chat-sohbet, defans-savunma, damping- indirim, tenzilat, duayen-en kıdemli, ekolojik-çevresel, etik-ahlak, fenomen- olay, görüntü, fraksiyon- hizip, format-boyut, flaş-çarpıcı, hijyenik-sağlığa uygun, jet ski-su kızağı, kaos-kargaşa, konsept- anlayış, kokpit- pilot kabini, lisans-yetki belgesi, lümpen-sefil, mantalite- anlayış, maniplasyon- hile ile yönlendirme, modül-parça, otonazi-ölme hakkı, refüj-orta kaldırım, tiraj-baskı sayısı, sansasyon-dalgalanma, seans- oturum, smaç-küt inme, stand by- destek, stres-gerginlik, viyadük-köprü yol, zamping- geç geç, stabil- oturmuş, provakasyon- tahrik, kışkırtma, paradigma- yeni düşünce modeli, transparan-saydam, şeffaf.. Görüldüğü ve örnekleri çoğaltılabileceği üzere, kullanmayı alışkanlık haline getirdiğimiz yabancı kelimelerin, bildiğimiz Türkçe  karşılıkları vardır.

Gündeme düşen yazılarda, konuşmalarda ve levhalarda yer alan    “Türkçenin Başkenti Karaman” ifadesi bizi çok memnun ediyor. Türk Milleti, Taşeli insanı ve özellikle, törenlere bizzat katılan hemşerilerimizin Dil Bayramını gönülden kutlar, dilimizin evrensel bir dil olmasını sağlayan bu fermanı yayınlayan Karamanoğlu Mehmet Bey ve Atatürk başta olmak üzere, dilimiz, kültürümüz ve tarihimiz için emek harcayanları rahmet ve saygı ile anıyoruz.. Yaşanmakta olan tüm zorluklara, engellemelere ve imkansızlıklara rağmen, dilini doğru ve sürekli kullanmaya çaba gösterenleri, Dil Bayramı kutlamalarını gerçekleştirenleri ve tüm katılımcıları kutluyor,  selam, saygı ve sevgilerimizi  sunuyoruz.

      Yazan /Derleyen : Av. Naci SÖZEN , 11 Mayıs 2014 /ANKARA