| ||||||||||
|
| ||||||||||
SON YORUMLANANLAREN ÇOK OKUNANLAR |
KAZANCILILARIN “GEYSİLİK” GELENEĞİ HAKKINDA
Kazancılıların geçmiş yaşamında yer alan ve kökleri Orta Asya “Üst Yurt” kültürü izlerini taşıyan gelenekleri ve göreneklerinin birer birer terk edilip unutulduğunu üzülerek izliyoruz Kazancılıların geçmiş yaşamında yer alan ve kökleri Orta Asya “Üst Yurt” kültürü izlerini taşıyan gelenekleri ve göreneklerinin birer birer terk edilip unutulduğunu üzülerek izliyoruz. Örnek olarak, geysilik, kütük atma, imaret (aşevi, köy odası), düğünlerde şerefe tüfek atma gösterisi, sıra geceleri, kız istemeden düğünün sonuna kadar yer alan bir çok anlamlı davranış biçimleri, imece usulü çalışma, yardımlaşma kültürü, oduncu uygulaması, komşuluk ve akrabalık ilişkileri, bilgileri ve becerileri insanlarla paylaşma, yardımlaşma gibi kaybolmuş, unutulmuş güzellikleri sayabiliriz. Günümüzde terk edilmiş olan “geysilik” uygulaması ve geysilik mekânı hakkında özet bilgiler sunacağız. Geysilik, köylü tarafından birlikte ve ortak kullanım için yapılmış olan, müşterek çamaşır yıkama yerine verilen isimdir. Akarsu kenarına, ahşap yapı şeklinde, Merkez mahalle için değirmenler arasında, yukarı mahalle için değirmenler öncesi su arığı kenarına yapılmış ve asırlarca kullanılmış olan geysiliklerin yıkıntıları hala yerlerinde görülebilmektedir. Geysilik yapıları, etraftan için görünmeyecek şekilde tahtalarla çevrilmiş, içinde kazan kaynatılacak ocak yerleri, ocakların çevresinde su toplanacak tekneler ve oturup yıkanma ve çamaşır “tokaçlama” taşlarına sahip olan mekânlardır. Değirmenlere giden akarsudan sürekli bir miktar suyun mekana akıtılması ve sınırsız kullanılmaya sunulması esastır. Geçmiş zamanlarda evlerde su akmazdı. Köy sokaklarında çeşmeler 1950’li yıllarda akmaya başlamıştı. Kısacası, Kazancılılar asırlar boyu her türlü kullanma suyunu Aybaham Pınarları suyunun aktığı arıklardan kaplarını doldurarak evlerine taşımışlardır. Geysilik yapılarının kullanıldığı uzun yıllar boyunca, ev halkı, ev içine dolap şeklinde yapılmış olan “gusulhane” (banyo, hamam, çimme yeri) denilen yerlerde yıkanırdı. Küçük çocukların merdiven başlarında veya yer damlarda yıkandığını (çimme, çimdirme denirdi) çocukların çimmemek için kaçtıklarını, peşlerinden kovalandığını hatırlıyorum. Kirli çamaşırlar, perdeler, çarşaflar geysilikte yıkanmak üzere biriktirilirdi. Geysilik hazırlığı olarak kadınlar, yakacağı odunları, kazanı, kepçeyi (su kabağından kevki), saçlarını yıkarken kullanacağı “kil” (özel bir toprak) ve çamaşır kaynatırken ve yıkarken kullanacağı “külünü” (meşe odunu külü olması istenirdi) hazır ederdi. Geysiliğe gitmeye karar verildiği sabah önce odunları ve haranıyı erkenden götürür, haranıyı bir ocağa koyar, ikinci seferde çamaşırları omuzlayıp götürürdü. Bayanlar çamaşır yıkamaya başlarken, önceden hazır olan ve yanlarında götürdükleri, eskimiş bir entarisi olan, “su giyeceği” ismiyle bilinen bir entari giyerlerdi. Çamaşır yıkama işlemlerinin başında, önce haranıyı akan suyla doldurur, altını yakar, hazır edilen külünden bir parça suya atar ve kaynatırdı. Kaynayan suyu hazır halde bekleyen kül teknesine boşaltır süzülmeye bırakırdı. Bir müddet sonra külün kalıntısı dibe çöker sarımtırak renkli su üzerinde kalırdı. Haranıya tekrar su doldurur, durulmuş küllü sudan birkaç kevki su doldurarak haranıya ilave eder kaynatırdı. Çamaşırları cinsin ve rengine göre ayırır ve guruplar halinde önceden hazırlanmış hazır olan “tokuçlama taşına” koyar, haranıda kaynayan kül özlü sudan üzerine döker, kalıp sabunlarla sabunlar ve ahşaptan yapılmış tokuçla çamaşırı döverdi, elleriyle çitiler, suyunu sıkardı. Devamında, çamaşırları, temiz suyla dolu olan durulama teknesine atardı. Durulanan çamaşırlar elle suyu sıkılır, çevredeki çalılara ve bahçe çitlerine asılırdı. Asacak yeri bulamayan ve çamaşırı fazla olan kadınlar evlerine getirir damına asar ve işin başına dönerdi. Beyaz çamaşırlar ayrı yıkanır, beyazlığı artsın diye kazandaki küllü suya kül ilave edilirdi. Bazı titiz bayanlar beyazları ikinci kez kaynatırlardı. Çamaşır yıkama işlemleri sona erince, bayanlar kendileri yıkanmak için kazan güzelce yıkanır, içine temiz su konur ve ateş üzerinde ısıtılırdı. Bir kap içinde ıslatılmış olan kil saçlara sürülür, durulanır, sabunla tekrar yıkanır ve durulanırdı. İşte bu çamaşır yıkama sürecinde kadınlar arasında, tam bir işbirliği ve yardımlaşma, destek olma gelenekleri devreye girerdi. Külü yetmeyen veya meşe odunu külü olmayan bayanlar yanındakinden kül isterlerdi. Dilimizde ve kültürümüzde hala kullanılmakta olan “komşu komşunun külüne muhtaçtır “ öz deyişi buradan gelmektedir. Bu yazıyı kaleme alırken, TV ekranında Recep İvedik filmi vardı. Komşusu bayanla tartışmaya giren Recep İvedik dara düşünce bu deyimi komşusuna söyleyerek durumu kurtarmaya çalışıyordu. İhtiyaç duyulduğunda saçlar için kil istendiği gibi ateşi yeterli gelmeyenler, yanındaki bayanın kazanındaki küllü sudan isteyip kullanırdı. Millet olma özelliğimiz gereği kültürümüzde var olan yardımlaşma, hizmet görme, işbirliği halinde çalışma dâhil birçok güzel geleneğimiz ve adetlerimiz, hayat tarzımız ve görgü kurallarımız terk edilip unutulurken, bir farkındalık yaratır ve kültürümüze sahip çıkılır umuduyla, sağlık ve mutluluk dileklerimizi sunarız. Derleyen-Yazan: Av. Naci SÖZEN, 05.09.2023, Alanya/ANTALYA Bu haber 399 defa okunmuştur.
|
HABER ARA |
||||||||
|
© 1999 - 2023 haber sitemize girilen ve yüklenen yazı, bilgi belge, içerik ve fotoğrafları Kazancı haber her türlü basım yayın kitap broşür vb işlerde kullanabilir sahipleri bu konuda muvakatname vermiş sayılır. ayrıca sitede yayınlanan her türlü veri kazancı haberden izin almadan kullanılamaz. Haber, Köşe Yazıları ve yorumların sorumluluğu sahiplerine ait olup, sitemiz bu konuda herhangi bir sorumluluk kabul etmez. Altyapı: MyDesign Haber Sistemi |
||||||||||
.jpeg)
