Kasabamızda kutlanan ve yapılan eski gelenek, görenek ve kültürümüz olan SAYA Bildiğim kadarıyla yaklaştı Saya kışın en soğuk ayı olan zemheri ayının 28'zinde yapılır. Zemheri ayı 40 gündür. Ocak ayı girmeden 9 gün önce giren zemheri ayı ocakla beraber biter buna göre 19 Ocak pazartesi günü zemherinin 28'zi ve 19 Salı günü saya günü yapılacak

 

Geçen yılda yine bu köşemde saya geldi gördünüz mü başlıklı yazımda Kasabamıza has bu kültürümüzü her ne kadar unutmuş olsak da anımsamak ve unutmamak için gündeme almıştım yine bu saya günümüzde anmak ve yaşatmak, unutmamak adına tekrar yazmak istedim.

 

Kasabamızda yapılan bu sayanın yapımcıları ve oyuncuları bu oyunu kışın en zor ve sert olduğu bu kış ayında yürekten ve gönüllü olarak gönülden oynamakta ve sayayı yaşamaktadır. Yaş sınırı ve katılımcı şartı yoktur.

 

Saya aynı günde ayrı guruplar halinde üç aşamalı olarak katılımcılar tarafından kutlanır.

 

1- On yaşına kadar olan çocukların gündüz yaptıkları saya

2- On ile on sekiz yaşlarına kadar olan gençlerin gün batımından yaklaşık saat on ikiye kadar kendi mahalle ve köylerinde yaptıkları saya

3- Birde ağabeylerin amcaların babaların büyüklerin akşam saat dokuzdan sabahın ilk ışıklarına kadar her mahalle ve köyü gezerek yaptıkları saya    

 

Çocukların bu oyunu ve sayayı yapması için fazla bir detaya gerek yok ellerine sağlam bir askılı çanta, torba veya bir poşette olur. Ama bununla hediye alamaz ve isteyemez şu maniyi ezberlemesi ve her evde söylemesi gerekir.

       

Saya, Saya Sallı Beye

Dört Ayağı Nallı Deve

Sayacı Geldi Gördün mü?

Selam Verdim Aldın mı?

Hediyemi Hazırladın mı?

 

Diğer iki gurup saya oyuncularının ve katılımcılarının işleri o kadar kolay değil bunlar bu oyun ve kutlama için bir hafta önceden hazırlıklara başlarlar onlar için oyunu kurmak, oyuncuyu ve malzemeyi tamamlamak ve temin etmek görev dağılımı yapmak çokta kolay değil.

 

1-Bir gelin kıyafeti ve kıyafeti gönüllü giyecek bir erkek oyuncu

2- Büyüklü, küçüklü çok sayıda çan ve çanları bağlayacak bir metre boyunda meşe sopası

3-Gelinin yanında özel kıyafetli ve tüfekli damat.

4-Gelini oynatmak için davul çalmasını ve türkü söylemesini bilen güzel sesli bir oyuncu.

5-Beyaz elbiseli şeytan görevindeki ekibi koruyucu, kollayıcı kişiler

6-Erzakçılar dediğimiz heybeciler. Efeler, çanlardan yapılmış ve çanları çalarak geldiklerinin haberini veren ve kapıyı çalan kapıya dayanan ayı rolündeki oyuncular.

7-Birde ve en güzeli de Mehmet Gocanın (Hasan Köksoy) Çuldan. Çuvaldan, kilimden yaptığı ve gerçek deve gibi gezdirdiği devedir.

 

Bu saya devesinin yapılışını yapan saygı değer Mehmet amcaya sorup detaylarını bir daha ayrıntılı bir şekilde yazacağım yalnız ben yinede bildiğim kadarıyla kısa bir bilgi aktarayım. Bir deve uzunluğunda bir ağaç merdiven üzerine aslına benzer bir şekilde ayakları olmayan bir devenin gövdesi aslına uygun bir şekilde maketi yapılır ve hazırlanır oyun günü bu cansız deve gövdesini iki kişi omzuna alır ve canlı hale getirilir hazırlanan kilimler, çullarla, çuvallar ve heybeyle süslemesi ve eksikleri tamamlanır çektin mi ipinden gelir peşinden çök dersin çöker kalk dersin kalkar ve oyuna sayaya ayrı bir renk katar deve rolünü üstlenen kişilerin işi daha da zor olanıdır çünkü karanlıkta bir deve gövdesini taşımaktadırlar ama değer.

 

Tüm hazırlıklar yapılıp herkese görev dağılımı yapıldıktan sonra başlayan saya eğlencesi kimseyi üzmeden kimseyi kırmadan insanları eğlendirmek ve bu eğlencenin bedeli olarak da o ev sahibinden bahşiş istenmektedir. Geldikleri evin kapısını ayı denilen veya öyle görevlendirilen çanlarla donatılmış olan ayı rolündeki kişi gürültülü bir sesle kapıyı çalar kapı açılır açılmaz tam kapının eşiğine yatar kalkmaz şeytanlar ve efeler ayının kaldırılması için bağırırlar bu bahşiş isteme şeklidir

 

Ev sahibi de hele gelini bir oynatın göreyim ayınızı o zaman kaldırırım der gelin oynatılır ama ev sahibi beğenmedim derse tekrar oynatılır memnun olunca da bahşiş verilir. Ama bu seferde ayı yattığı yeden bahşişin az veya yeterli olmadığını fark ederse yattığı yerden kalmaz buda daha çok ver anlamındadır takviye yapılır ve ayı kalkar ve başka bir eve yol alırlar. Bu ekipten gelini kaçırmak ve teşebbüste bulunmak oyuna bir renk katmaktır gelini kaçırtmamak veya eşyasını bile olsun çaldırtmamak da yine şeytanların ve efelerin işidir onun için özellikle şeytanlar sokaklarda, damlarda evin önlerinde merdivenlerde korkunç sesler çıkartarak hem görevlerini yapıp hem korku salıp hem renk katmaktadırlar.

 

Bu yapılan oyun sonunda oyunculara toplanan bahşişlerin aslında maddi bir değeri ve katkısı yoktur manevi değeri çoktur bu bahşişlerde aldıkları pekmezi bir gün bir evde toplanıp pekmez helvası yaptırıp oyuna katılmayanlarında geldiği bir ortamda yenir ve o gece yaşanan olaylar anlatılır anılar, dostluklar, arkadaşlıklar paylaşılır ve yaşanır bu oyunların, emeklerin amacıda budur. Atalarının bıraktığı değere, kültüre, örf ve adetlere sahip çıkmaktır. Ne yazık ki geldiğimiz noktada biz bunları yapamadık zaman ayıramadık bunları günümüze taşıyıp yaşatamadık. Atalarımızın bıraktıkları bizim kaybettiklerimiz oldu.

 

Ben bu yıl kutlanacak olan sayamızın eskiler kadar olmasa da kutlanabildiği kadar kutlanmasını ümit eder kutlayan ve oynayan oyunculara kolay gelsin derken hayırlı sayalar hayırlı kutlamalar saya toplayana da saya için bahşiş verene de bereketli olsun derken tüm kazancı halkına sevgiler, selamlar gönderiyorum.

 

 

         İbrahim DEMİRTAŞ - 11.01.2010-Mersin
i.demirtas70@hotmail.com